पर्दाफाश: स्तनपान बद्दल 14 मिथक (myths)
“स्तनपान करताना तुम्ही फक्त साधे अन्न खावे.” तथ्य किंवा काल्पनिक?
1. गैरसमज: स्तनपान करताना तुम्ही फक्त साधे अन्न खावे.
इतर सर्वांप्रमाणेच, स्तनपान करणाऱ्या मातांना संतुलित आहार घेणे आवश्यक आहे. सर्वसाधारणपणे, खाण्याच्या सवयी बदलण्याची गरज नाही. गर्भात असल्यापासूनच बाळांना त्यांच्या मातांच्या आहाराच्या आवडीनिवडी लक्षात येतात. जर एखाद्या आईला असे समजले की तिचे बाळ तिने खाल्लेल्या विशिष्ट अन्नावर प्रतिक्रिया देते, तर तज्ञाचा सल्ला घेणे चांगले.
2. समज: तुम्ही आजारी असाल तर तुम्ही स्तनपान करू नये.
आजाराच्या प्रकारावर अवलंबून, माता आजारी असताना सहसा स्तनपान चालू ठेवू शकतात. तुम्हाला योग्य उपचार मिळतील याची खात्री करणे आणि आराम करणे, खाणे आणि पिणे चांगले आहे.
बऱ्याच प्रकरणांमध्ये, तुमचे शरीर तुमच्या रोगावर किंवा आजारावर उपचार करण्यासाठी बनवलेल्या अँटीबॉडीज तुमच्या बाळाला जातात आणि त्यांचा स्वतःचा बचाव तयार करतात.
आईचे दूध बाळाची संपूर्ण प्रतिकारशक्ती वाढवते
३. गैरसमज: स्तनपान करणे सोपे आहे.
बाळांना त्यांच्या आईचे स्तन शोधण्यासाठी रिफ्लेक्ससह जन्माला येतात. तथापि, बऱ्याच मातांना त्यांच्या बाळाला स्तनपान देण्यासाठी आणि त्यांचे बाळ स्तनाशी योग्यरित्या जोडलेले आहे याची खात्री करण्यासाठी व्यावहारिक समर्थनाची आवश्यकता असते.
स्तनपानासाठी माता आणि बाळ दोघांनाही वेळ आणि सराव लागतो. स्तनपान हे देखील वेळखाऊ असते, त्यामुळे मातांना घर आणि कामावर जागा आणि आधार आवश्यक असतो.
४. गैरसमज: तुम्ही ते लगेच केल्याशिवाय तुम्ही स्तनपान करू शकणार नाही.
जर तुम्ही जन्मानंतर पहिल्या तासात स्तनपान सुरू केले तर स्तनपान सुरू करणे सोपे आहे कारण त्या वेळी बाळाचे प्रतिक्षिप्त क्रिया खूप मजबूत असतात.
ते स्तनावर पोसणे शिकण्यास तयार आहेत. आईच्या दुधाचे उत्पादन चालू ठेवण्यासाठी, शक्य तितक्या वेळा आपल्या बाळाला स्तन देणे सुरू ठेवा. जर तुम्हाला तुमच्या बाळाला स्तनावर ठेवण्यासाठी मदत हवी असेल तर, योग्य स्तनपान सल्लागार किंवा इतर कुशल व्यावसायिकांकडून मदत घ्या.
त्वचेपासून त्वचेशी वारंवार संपर्क साधणे आणि बाळाला स्तनाजवळ ठेवल्याने स्तनपान चालू राहण्यास मदत होईल.
५. गैरसमज: स्तनपान करताना दुखापत होणे नेहमीचे आहे – स्तनाग्र दुखणे अपरिहार्य आहे.
अनेक मातांना जन्मानंतर पहिल्या काही दिवसांत अस्वस्थता येते जेव्हा त्या स्तनपान करायला शिकतात. परंतु त्यांच्या बाळाला स्तनपानासाठी योग्य सहाय्य मिळाल्यास आणि त्यांचे बाळ स्तनाला योग्यरित्या जोडलेले आहे याची खात्री करून घेतल्यास स्तनाग्र दुखणे टाळता येते.
जर एखाद्या आईला स्तनाग्रांच्या फोडासारख्या स्तनपानाच्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागत असेल तर, स्तनपान सल्लागार किंवा इतर कुशल व्यावसायिकांकडून मदत त्यांना या समस्येवर मात करण्यास मदत करू शकते.
६. गैरसमज: स्तनपान करण्यापूर्वी तुम्ही तुमचे स्तनाग्र धुवावेत.
स्तनपान करण्यापूर्वी स्तनाग्र धुणे आवश्यक नाही. जेव्हा मुले जन्माला येतात, तेव्हा ते त्यांच्या स्वतःच्या आईच्या वास आणि आवाजांशी आधीच परिचित असतात.
स्तनाग्र एक पदार्थ तयार करतात ज्याचा बाळाला वास येतो आणि त्यात ‘चांगले बॅक्टेरिया’ असतात जे बाळाची स्वतःची निरोगी रोगप्रतिकारक शक्ती निर्माण करण्यास मदत करतात.
7. गैरसमज: जर तुम्हाला स्तनपान करायचे असेल तर तुम्ही कधीही फॉर्म्युला वापरू शकत नाही.
स्तनपान चालू ठेवताना माता काही प्रसंगी फॉर्म्युला वापरण्याचा निर्णय घेऊ शकतात. फॉर्म्युला आणि आईच्या दुधाची जागा घेणाऱ्या इतर उत्पादनांबद्दल निःपक्षपाती माहिती मिळवणे महत्त्वाचे आहे.
आईच्या दुधाचे उत्पादन चालू ठेवण्यासाठी, शक्य तितक्या वेळा आपल्या बाळाला स्तन देणे सुरू ठेवा. स्तनपान चालू ठेवण्यासाठी त्यांच्यासाठी सर्वोत्तम कार्य करणाऱ्या योजनेत मदत करण्यासाठी स्तनपान तज्ञ किंवा कुशल व्यावसायिकांचा सल्ला घेणे मातांसाठी उपयुक्त ठरू शकते.
तुम्हाला माहीत आहे का? स्तनपान तुमच्या बाळाला कानाचे संक्रमण, अतिसार, न्यूमोनिया आणि बालपणातील इतर आजारांपासून वाचवते.
8. समज: आईला विश्रांती देण्यासाठी तुम्ही नवजात आणि आईला वेगळे केले पाहिजे.
डॉक्टर, परिचारिका आणि सुईणी अनेकदा ‘स्किन-टू-स्किन’ – ज्याला कांगारू मदर केअर म्हणूनही ओळखले जाते – जन्मानंतर लगेचच सराव करण्यास प्रोत्साहित करतात.
तुमच्या बाळाला थेट संपर्कात आणणे, त्यामुळे त्यांची त्वचा तुमच्या विरुद्ध आहे, ही एक अतिशय महत्त्वाची सराव आहे. जी त्यांना स्तन शोधण्यात आणि जोडण्यास मदत करते.
जर तुम्ही जन्मानंतर एक तासाच्या आत आणि नंतर वारंवार याचा सराव करू शकता, तर ते स्तनपान स्थापित करण्यास मदत करते.
जर आई हे करू शकत नसेल, तर जोडीदार किंवा कुटुंबातील इतर सदस्य पाऊल टाकू शकतात.
9. समज: तुम्ही कामावर परत गेल्यास, तुम्हाला तुमच्या बाळाचे दूध सोडावे लागेल.
अनेक माता कामावर परत गेल्यानंतर स्तनपान चालू ठेवतात.
प्रथम, तुमच्या देशातील आणि तुमच्या स्वतःच्या कामाच्या ठिकाणी धोरणे तपासा. तुम्हाला कामाच्या वेळेत स्तनपान करवण्याची वेळ आणि जागा मिळण्याचा अधिकार असल्यास, तुम्ही घरी जाऊन स्तनपान करू शकता, कुटुंबातील एखाद्या सदस्याला किंवा मित्राला तुमच्या बाळाला तुमच्याकडे आणण्यास सांगू शकता किंवा तुमचे दूध व्यक्त करून ते घरी घेऊन जाण्यास सांगू शकता.
जर तुमच्याकडे कामाच्या वेळेत स्तनपान करवण्याचा पर्याय नसेल, तर तुमचे दूध व्यक्त करण्यासाठी दिवसभरातील काही क्षण शोधा आणि मग तुम्ही घरी असाल तेव्हा तुमच्या बाळाला थेट दूध द्या.
जर तुम्ही तुमच्या बाळाला काही फीड्ससाठी आईच्या दुधाला पर्याय देण्याचे ठरवले असेल, तर तुम्ही जेव्हाही तुमच्या बाळासोबत असाल तेव्हा स्तनपान चालू ठेवणे खूप चांगले आहे.
तुम्हाला माहीत आहे का? स्तनपानामुळे आईचे मधुमेह, स्तन आणि गर्भाशयाचे कर्करोग, हृदयविकार आणि प्रसूतीनंतरच्या नैराश्यापासून संरक्षण होते.
10. समज: अनेक माता पुरेसे दूध तयार करू शकत नाहीत.
जवळजवळ सर्व माता त्यांच्या बाळासाठी योग्य प्रमाणात दूध तयार करतात.
आईच्या दुधाचे उत्पादन बाळाच्या स्तनावर किती चांगले आहे, स्तनपानाची वारंवारता आणि प्रत्येक आहारासोबत बाळ किती चांगले दूध काढत आहे यावरून निर्धारित केले जाते.
स्तनपान हे ‘एका महिलेचे’ काम नाही आणि मातांना आधाराची गरज असते. आरोग्य सेवा प्रदात्यांकडील स्तनपान मार्गदर्शन, घरी मदत आणि चांगले खाणे आणि पिऊन निरोगी राहणे यासारखे समर्थन.
11. गैरसमज: जर तुम्ही एका वर्षापेक्षा जास्त काळ स्तनपान केले तर बाळाचे दूध सोडणे कठीण आहे.
एक वर्षानंतर स्तनपान थांबवणे अधिक कठीण आहे असे कोणतेही पुरावे नाहीत, परंतु दोन वर्षांपर्यंत स्तनपान करणे माता आणि मुले दोघांसाठी फायदेशीर असल्याचे पुरावे आहेत. सर्व माता आणि बाळं भिन्न असतात आणि त्यांना किती वेळ स्तनपान करायचं आहे हे एकत्रितपणे ठरवावं लागतं.
१२. गैरसमज: ज्या बाळांना स्तनपान केले जाते ते चिकट असतात.
सर्व बाळं वेगळी असतात. काही चिकटलेले असतात आणि काही नसतात, त्यांना कसेही खायला दिले जाते.
स्तनपान हे केवळ लहान मुलांसाठी उत्तम पोषणच देत नाही तर त्यांच्या मेंदूच्या विकासासाठी देखील महत्त्वाचे आहे.
स्तनपान करणा-या बाळांना भरपूर धरून ठेवले जाते आणि यामुळे, स्तनपान त्यांच्या आईशी नाते वाढवते असे दिसून आले आहे.
13. गैरसमज: जर तुम्ही स्तनपान करत असाल तर तुम्ही कोणतीही औषधे घेऊ शकत नाही.
तुम्ही स्तनपान करत आहात हे तुमच्या डॉक्टरांना कळवणे आणि तुम्ही काउंटरवरून खरेदी केलेल्या कोणत्याही औषधांच्या सूचना वाचणे महत्त्वाचे आहे.
विशिष्ट वेळी किंवा विशिष्ट डोसमध्ये औषधे घेणे किंवा पर्यायी फॉर्म्युलेशन घेणे आवश्यक असू शकते. तुम्ही घेत असलेल्या कोणत्याही औषधांबद्दल तुम्ही बाळाच्या डॉक्टरांना देखील सांगावे.
१४. गैरसमज: व्यायामामुळे तुमच्या दुधाच्या चवीवर परिणाम होईल.
स्तनपान करणाऱ्या मातांसाठीही व्यायाम आरोग्यदायी आहे. याचा तुमच्या दुधाच्या चवीवर परिणाम होत असल्याचा कोणताही पुरावा नाही.
तुम्हाला माहीत आहे का? ‘पहिले दूध’ – किंवा कोलोस्ट्रम – प्रतिपिंडांनी समृद्ध आहे आणि नवजात बालकांची रोगप्रतिकारक शक्ती विकसित होत असताना त्यांना प्रतिकारशक्ती वाढवते.